Բնական խեժեր Բնական խեժերը պինդ նյութեր են, որոնք առաջանում են խեժատու բույսերում բնականոն ֆիզիոլոգիական փոխանակության, ինչպես նաև վնասվածքների դեպքում: Բնական խեժերը կազմում են փշատերև բույսերի հյութի հիմնական մասը (65%), առավել հարուստ են արևադարձային բույսերը: Բնական խեժերը չեն լուծվում ջրում, լուծվում կամ ուռչում են օրգանական լուծիչներում, ընդունակ են առաջացնելու բարակ թաղանթներ: Տաքացնելիս փափկում են ու հալվում: Այրվում են մրոտ բոցով: Մի քանիսը հիմքերի ազդեցությամբ ենթարկվում են օճառացման: Բնական խեժերի մեծամասնությունը ամորֆ և տարբեր գույնի, օրինակ՝ դեղնանարնջագույն /դեղնախեժ/, կարմիր /վիշապի արյուն/, դարչնագույն /դոճախեժ/, դեղինից մինչև մուգ դարչնագույն /բևեկնախեժ, սաթ/ նյութեր են: Մի քանիսն ունեն բնորոշ հոտ ու համ /օրինակ՝ խունկը/: Բնական խեժերի բաղադրության մեջ մտնում են խեժաթթուներ, մեկ կամ բազմատոմ խեժասպիրտներ /ռեզինոլներ/, խեժաթթուների, խեժասպիրտների կամ միատոմ ֆենոլների էսթերներ ու եթերներ, որոշ իներտ նյութեր, որոնք պատկանում են ըստ երևույթին հետերոցիկլավոր միացությունների շարքին: Բնական խեժերը կարող են պարունակել նաև եթերային յուղեր և ջուր /մեծամասնության քիմիական բաղադրությունը ճշգրիտ հաստատված չէ/: Ներկայումս բնական խեժերից առավել շատ կիրառվում են բևեկնախեժը, դոճախեժը և սաթը: Շատերը դուրս են եկել գործածությունից՝ իրենց տեղը զիճելով սինթետիկ խեժերին: Բնական խեժերը կիրառվում են օճառագործության, լաքերի ու ներկերի արտադրության մեջ, լուսատու բաղադրություններ, փայլալաքեր, կոսմետիկ նյութեր, սպեղանի պատրաստելու համար:
|